İnsan ve Cinlerin Müftüsü: Ebussuud Efendi

İnsan ve Cinlerin Müftüsü: Ebussuud Efendi. Osmanlı şeyhülislâmlarının 14. olan Ebussuud el-İmâdî ismiyle meşhur olmuştu. Asıl ismi Ahmed’dir. Ebussuud Efendi önce babasından ilim öğrendi. 1532’de Bursa kadılığına bir sene sonra da İstanbul kadılığına tayin edildi. 1537’de Rumeli kazaskerliğine tayin edildi. 1545 senesinde şeyhülislâm oldu. Vefâtına kadar bu görevi ifa etti.

Osmanlı şeyhülislâmlarının 14. olan Ebussuud el-İmâdî ismiyle meşhur olmuştu. Asıl ismi Ahmed’dir. 1490 senesinde doğmuştu. Âlimler yetiştiren bir aileye mensuptur.
Dedeleri Semerkand’dan Anadolu’ya gelip yerleşmiştir. Babası Mehmed Yavsî ismiyle bilinen tasavvuf ehli bir zattı.Ebussuud Efendi önce babasından ilim öğrendi. Gençlik çağında da babasının derslerine devam ile icâzet aldı. Babasından sonra Müeyyedzade Abdurrahman Efendi’den, kayınbabası Mevlânâ Seyyid Karamanî’den ve İbn-i Kemâl Paşa’dan okudu. Tahsilini tamamladıktan sonra, yirmi altı yaşında müderris oldu. 1532’de Bursa kadılığına bir sene sonra da İstanbul kadılığına tayin edildi. 1537’de Rumeli kazaskerliğine tayin edildi. 1545 senesinde şeyhülislâm oldu. Vefâtına kadar bu görevi ifa etti.
Ebussuud Efendi, Kanunî Sultan Süleyman’ın sevip değer verdiği, pek kıymetli bir âlim idi. Kanunî, onu bütün seferlerinde yanında bulundurdu. II. Selim Han da babası gibi Ebussuud Efendi’ye çok hürmet etmiştir.
Hoca Sadeddîn, meşhur şair Bâki Efendi, Hâce-i Sultan Atâullah gibi pek çok âlimin hocasıdır. Ebussuud Efendi’nin sıfatlarından bazıları ise şunlardır. Müftiyü’l-enam: İnsanların ve cinlerin müftüsü; Sultânü’l-müfessirin: Müfessirlerin sultanı; Allâme-i küll: Her mevzuya vâkıf yüksek âlim; Ebû Hanife-i Sâni: İkinci İmam-ı Azam; Şeyhülislam ve Hoca Çelebi.
Ebussuud Efendi, tefsir, fıkıh ve diğer ilimlerde pek çok eser yazmıştır. Türkçe, Arapça ve Farsça’yı çok iyi bilen ve bu dillerde eserler veren Ebussuud Efendi’nin Arapça şiirleri oldukça kuvvetlidir. Zarif, ince nüktedan bir kişiliğe sahip ve ince bir şiir zevkine sahip olduğu görülmektedir. Bütün İslâm âleminin yetiştirdiği en büyük âlimlerden biri olan Ebussuud Efendi 25 Ağustos 1574 tarihinde vefât etti.
(Ahmet Şimşirgil, Kayı V: Kudret ve Azamet Yılları, s.57-60)