Üç Dâhî Kardeş
Üç Dâhî Kardeş. Abbasî Halifesi Me’mun devrinde yetişen üç büyük matematik ve fen alimleridir. İsimleri, Ahmed, Hasan ve Muhammed’dir.
Abbasî Halifesi Me’mun devrinde yetişen üç büyük matematik ve fen alimleridir. İsimleri, Ahmed, Hasan ve Muhammed’dir. Beni Musa (Musa’nın oğulları) diye zikredilmektedirler. Bağdat’ta doğup yetiştiler. Doğum tarihleri bilinmemektedir. Sadece kaynaklarda Muhammed’in 873 (H.260) senesinde vefât ettiği bildirilmektedir.
Babaları Musa bin Şakir vefât edince, Halife Me’mun onları terbiye edip, yetiştirdi. Daha sonra Bağdat’taki Beyt-ül-Hikme’ye yani ilim akademisine gönderdi. Yahya bin Mansur’un yanında ilim tahsil eden üç kardeş, matematik, mekanik, geometri, tıp, fizik ve diğer ilimlerde yüksek dereceye ulaştılar. Kardeşler arasında en büyükleri olan Muhammed, vaktinin çoğunu astronomi ve fen bilgileri ile ilgili araştırmalara verdi. Ayrıca mekanik aletler ile meşgul oldu. İlim dallarının çoğunda meşhur olduğu için ona Hâkim-i Beni Musa lakabı verildi.
Ahmed bin Musa, mekanik olarak çeşitli tartı aletleri yanında, yükleri çekmek ve kaldırmakta kullanılan bazı aletler yaptı. Mekanik konuları üzerinde titizlikle durdu. Bu hususta kardeşlerini ve bu sahada uğraşanları geçti. Ağabeyi Muhammed ile birlikte büyük bir bakır saat yaparak, aynı yüzyılda yaşayanlara örnek oldu. Üzerine ateş yaklaştırıldığında fitili otomatik olarak ortaya çıkan kandiller yaptı. Kandilin fitili ortaya çıkınca yağ da hemen fitilin üzerine yanacak miktarda fışkırıyordu. Rüzgâr esse bile kandil sönmüyordu. Ahmed bin Musa ayrıca tarlada sulama yaparken, tayin edilen sulama miktarını aşınca sinyal veren bir sulama aleti geliştirdi. En küçük kardeş olan Hasan bin Musâ ise, geometri alanında çok başarılı çalışmalar ortaya koydu. Aynı asırda olan alimlerin çözemediği geometri problemlerini kolaylıkla çözdü. Eliptik eğriler üzerine yazdığı ünlü Kitab-üş-Şekl-il-Müdevver vel-Müstatil adlı eseri, eliptik geometri konusunda batı bilim dünyasında asırlarca temel kaynak oldu.
(İslâm Tarihi Ansiklopedisi, c.3, Benî Mûsâ Bahsi)