Kazancın Çeşitleri

Kazancın Çeşitleri başlıklı yazımız rızkın nasıl ve nereden geldiğine dair kulun bu yoldaki yönelimlerini içermektedir.

Dünyada insana elbette bir kazanç yolu lazımdır. Kazancın Çeşitlerini dört maddede sıralayabiliriz.

1. Farz olan kazanç: Ancak kendisinin ihtiyaçlarını, çoluk çocuğunun ihtiyaçlarını ve dini ihtiyaçlarını yerine getirecek kadar dünyalık kazanmak.
2. Nâfile olan kazanç: Kendi ihtiyacından fazla olarak, bir fakirin veya bir yakınının yeme içme ihtiyacını üstlenmek. Bunun için yapılan kazanç müstehabtır.
3. Mübah olan kazanç: Değişik gıdalarla beslenmek, semiz ve sıhhatli bir bünyeye sahip olacak kadar kazanç elde etmek.
4. Haram olan kazanç: Mal biriktirmek ve bu kazandığı mallarla öğünmek, şerefli gözükmek ve büyüklük düşüncesiyle kazanç yapmak. (İmâm-ı Gazâli, Bidâyetü’l-Hidâye)

Kazanç yollarından birisi sanat ve meslektir. Herkes kendi sanat ve mesleğine âit emir ve yasakları bilmelidir ki, bununla satın alacağı yiyecek nurlu olsun, ibâdet lezzetini duysun ve bu kazancında bereket bulunsun. Bu kazançta, el işte, gönül Allâhü Te’âlâ’da olmalıdır. Kesb, sadece bir sebeptir. Yoksa hakîkatta rızkı veren Allâhü Te’âlâ’dır. Ama her işi sebeple yapması âdet-i ilâhîsidir. Sen rızkı, kendi çalışmandan bilme! Nitekim fetvâlarda diyor ki: Bu iki altın bilek bende oldukça, benim rızkım azalmaz demek küfürdür, böyle söyleyen kâfir olur.

Ey kardeşim! Bütün bu tehlikeler senin önündedir. O halde kendi işinle meşgul ol! Geçmişlerin, ölenlerin hallerinden ibret al. Eğer Kıyameti ve Cehennemi, şimdi gözlerinle görmediysen de azizlerin, büyüklerin vefâtlarını çok görmüşsündür. Ve ölümden kurtuluş yoktur. Ben de, sen de yakında öleceğiz. Geçici olan mevki ve makâma, nimet ve servete aldanma! Zira ölüm aniden gelir; hazırlıksız olduğun, beklemediğin ve gafil bulunduğun zamanda gelir.

(Mevlânâ Muhammed Rebhamî, Riyadü’n-Nasıhîn, s.251-315)