Deniz Bilimci İbn-i Mâcid

Deniz Bilimci İbn-i Mâcid. İsmi, Ahmed bin Mâcid bin Muhammed bin Amr olup, lakâbı Şihâbüddîn’dir. Eserlerinden anlaşıldığına göre, 15. asrın ilk yarısında, takriben 1435 senesinde Arabistan’ın Umman sahilindeki Culfan bölgesinde doğdu. 1501 senesinde vefât etti.
Arabistan’da yetişmiş meşhûr müslüman coğrafyacısı ve denizcisidir. İsmi, Ahmed bin Mâcid bin Muhammed bin Amr olup, lakâbı Şihâbüddîn’dir. Eserlerinden anlaşıldığına göre, on beşinci asrın ilk yarısında, takriben 1435 (H. 839) senesinde Arabistan’ın Umman sahilindeki Culfan bölgesinde doğdu. 1501 (H. 907) senesinde vefât etti.
Kendisi gibi âlim olan babası ve dedesinden din ve fen bilgilerini öğrendi. Küçük yaştan itibaren denizciler arasında yetişti. Denizcilik ilim ve sanatı ile târihini iyice öğrendi, aynı zamanda iyi bir edib oldu. İbn-i Mâcid’in mümeyyiz vasfı, tam anlamıyla ilmî bir düşünüş, tecrübe ve araştırmaları yoluyla neticelere ulaşmasıdır. Diğer önemli bir başarısı ise, bazı deniz cisimlerinin, ağaç ve balıkların yaydığı fosfor ışınları sebebiyle bölge tâyini yapabileceği, ayrıca bunun astronomik hesaplamalarda, yıldızların mesafelerini tâyinde yanıltıcı etkisi olabileceğini keşfetmesi idi. İbn-i Mâcid, astronomik hesaplamalarında usturlab âletini çok mükemmel bir şekilde kullandı. Pusula bozulduğu zaman, değişik metodlarla yönün nasıl tâyin edilebileceği hususunda önemli bilgiler ortaya koydu. Pusulanın tam ve doğru bilgi vermesi için gereken şeyleri de tesbit ederek açıkladı.
Yazdığı eserlerinde kendinden önce gelen bütün deniz bilimcilerinin ortaya koydukları bilgi ve teknikleri özetledi. Bunlara ilâve olarak kendi araştırma, inceleme ve tecrübeleri sonucu elde ettiği yeni bilgi ve neticeleri de kaydetti. İbn-i Mâcid, nazarî bilgilerden çok, pratik bilgilere önem verdiğinden eserlerinde Batlemyüs coğrafyasına uymadı. Eski Yunanlıların ortaya koydukları nazariyelere de itibâr etmeyerek tecrübe ve müşahedelerinin sonuçlarını ortaya koymaya çalıştı. İbn-i Mâcid’in yazdığı eserlerin sayısı kırka ulaşmaktadır. Bunlardan Kitâb-ül-fevâid hâriç hepsi manzumdur. Çok geniş kapsamlı denizcilik ve coğrafyayla ilgili bilgi terminolojisini nazım dili kalıpları içinde ifâde edebilmesi, onun nazımdaki üstün kabiliyetini gösterir.
(İslâm Tarihi Ansiklopedisi, c.6, İbn-i Mâcid Bahsi)