İran Şahı Yezdicerd, Çin imparatoru’ndan islâm ordusuna karşı
yardım istedi. Çin imparatoru, iran elçisine:
“Komşu  hükümdarların  birbirlerine  yardım  ettiğini  biliyorum.
Yenilen  bir  hükümdara  yardım  etmek  gelenektir.  Sizi  memleke-
tinizden  çıkaran  adamların  vasıflar ını  anlat  da  nasıl  insanlar  ol-
duklarını  öğreneyim.  Çünkü  onların  az  oldukları  hâlde,  sizin  gibi
büyük bir devleti bu şekilde perişan edip yurdundan çıkarmasında
bir hikmet olsa gerek. Herhalde onların iyi, sizin ise kötü bir tarafınız
vard ır ki böyle oluyor” dedi. Sonra Çin imparatoru elçiye:
“Sözlerinde duruyorlar m ı?” diye sordu. Elçi:
“Evet” dedi. imparator:
“Savaşa başlamadan  önce size ne teklif ediyorlar”  dedi. Elçi:
“Bizi üç şeyden birini seçmeye davet ediyorlardı: Ya dinlerini kabul
etmeye, ya cizye vermeye, ya da savaşmaya. Dînlerine girseydik,
onlardan  biri  gibi  olacaktık.  Cizye  vermeyi  kabul  etseydik,  bizi
himayelerine alıp herkese karşı koruyacaklardı” dedi. imparator:
“Liderlerine itâatları nasıldır? diye sordu. Elçi:
“Onlar  kadar  liderlerine  itaat  eden  kimse  görmedim”  dedi.
imparator:
“Onların  dîninde  neler  haram,  neler  helâl?’  diye  sordu.  Elçi
bunları da anlattı, imparator:
“Helâlleri haram, haramları helâl sayarlar m ı?” dedi. Elçi:
“Hayır” dedi. imparator:
“Haramlarını  helâl,  helâllerini  haram  saymadıkça  hiç  bir
toplum helak olmaz” dedi ve iran Şahına şu mektubu yazdı: Sana,
başı  Merv’de sonu Çin’de olacak kadar büyük bir ordu göndermem
gerekir.  Böyle  yapmak  gerektiğini  biliyorum.  Ancak  senin  elçinin
bana anlattığı kavim eğer dağları yerinden sökmek isterlerse, bunu
yapabilirler.  Eğer  onlarla  bizim  aramızda  siz  olmasanız,  böyle
vas ıflara  sâhib  oldukları  müddetçe  benim  saltanatımı  da  elimden
alırlar.  Beni  dînlersen  onlarla  barış  ve  korumaları  altına  girmeye
razı ol. Onlar sana dokunmadıkça, sen de onlara dokunma.
Not: Ashâb-ı  Kirâm’ın Ahlâkı serîsinin bir sonraki yazısı 28
Kasım tarihindedir.
(Yûsuf Kandehlevî (r.h.), Hayâtü’s-Sahâbe, 4.c. 459-460.s)