Ey Aziz!. Ehlullah demişlerdir ki, nimeti yalnız yemek ve içmek olarak bilenin ilmi az, azâbı çoktur. Tokluk fetâneti bozar. Yemek ağırlığı, hikmeti giderir. Tokluk hastalık çeşmesidir. Açlık en faydalı ilaçtır. Çok yemek hastalıklara sebebtir. Hikmeti bozar. Kalbe sertlik ve kararma verir. Bedeni hasta eder. Allâhü Teâla bir kuluna inâyet ve ikram eylese, onun karnını yemekten, fercini haramdan pâk eder. Allâhü Teâla kime ikram ederse, ona az yemek, az uyumak ve az konuşmayı ilham eder. Aç olmayanın düşüncesi saf olmaz.
Çok yemek insana zarardır. Çok uyumak, keder ve zulmettir. Yemeği az olanın, derdi az, sıhhati uzun olur. Sıhhatle tokluk bir arada bulunmaz. Açlıkla hastalık birlikte olmaz. Nefsinde çeşitli yemekleri düşünüp hazırlayan, çeşit çeşit hastalıkları dâvet eder. Sıhhatini bozar.
Açlık, peygamberlerin (a.s.) yemeği, evliyânın makâmıdır. Açlık fetânet denizidir. Hikmet yağdıran buluttur. Rûhların rahatıdır. Bedenlerin teşrihidir. Fuzûli hastalıklar ilacıdır. Aklın cilâsıdır. Rûhun gıdasının iştihasıdır. Yaralı kalbe devâ, sıhhat ağacında meyvadır. İffet sıfatının süsü, büyük ihsan ve hediyedir. Hastalığa şifadır. Devâ kuvvetidir. Evliyâyı Kirâm’ın tehzibidir.
Açlık rûhun tasfiyesi (arınması), fetihlerin menbaıdır (kaynak). Açlık nefsin arzularını öldürür. Gönüle safâ (ferahlık) ve hayat verir. İnce ilimler verip onlara sebat verir. Açlık nefse zillet, kalbe incelik, semâvi ilimleri anlama hususunda insana dikkat verir. Vesvese şeytanın tohumudur. Tarlası tokların karnıdır. Allâh (c.c.) için bir gün aç duranın kalbinde, hikmetten bir başka kapı açılır. Açlık, ilim, zekâ ve anlayış verir. Tokluk, cahillik ve zulmete sebeptir. Açlık Mevlâ’nın ziyafetidir.(Erzurumlu İbrahim Hakkı, Mârifetnâme, s.600)
