Zekat Kaç Çeşit Malda Vaciptir?
Ramazan ayının huzur ve bereketi ile geçirdiğimiz bu günlerde zekat miktarı, zekatın kimler tarafından verileceği gibi meseleler her yıl olduğu gibi gündeme gelmiştir. Zekat kaç çeşit malda vaciptir gibi bir soru da sistemimiz üzerinden web sitemize ulaşmıştır. Siz takipçilerimiz için bu soruya cevap veriyoruz. Zekat hangi mallarda vaciptir konusuna da değinmek istiyoruz.
Zekatın Vacip Olduğu Mallar
Zekat, beş çeşit malda vaciptir. Bunlar;
- Saime hayvanlar (koyun, keçi, sığır ve deve)
- Altın ve Gümüş
- Ticaret Malları
- Maden ve Defineler
- Ekinler ve Meyveler
Mal: Lügatte insanın malik olduğu her türlü eşyaya denir. Bu yüzden Araplar insanın elde etmek istediği her şeye mal derler. Çoğulu “Emvâl”dir. Deve, sığır, koyun, hurma, altın, gümüş ve daha niceleri birer maldırlar. Bu yüzden Lisanu’l-Arap ve emsali lügatlerde “mal insanın sahip olduğu bütün eşyaya şamildir. Arapların köylüleri ekseriya hayvanlara mal derler; şehirliler ise, çoğunlukla altın ve gümüşe mal demektedirler.” denilmektedir.
İbnu’l-Esir’e göre; esasen mal, sahip olunan altın ve gümüşe denmekteydi. Sonraları elde edilen diğer eşyaya da mal denmeye başlanmıştır. Fakihler ise, mal kelimesinin ifade ettiği fıkhî manayı ortaya koymakta farklı görüşler belirtmişlerdir.
Hanefî fakihlerine göre; mal: İnsan tabiatının meylettiği ve ihtiyaç esnasında kullanılması için biriktirilmesi mümkün olan nesnedir. Velev ki şarap ve hınzır gibi mubah olmasın.
Bir nesnenin mal kabul edilmesi insanların tamamının veya bir kısmının onu mal olarak kullanmasıyla olur. Semavi dinlerden herhangi birinin değer verdiği nesne mal kabul edilir. Semavi hiç bir dinin mal olduğunu onaylamadığı bir nesneyi Mecusi ve benzeri semavi olmayan bir topluluk mal kabul etse de mal olmaz.
Bu ifadeye göre bir nesnenin mal kabul edilmesi için iki şey gereklidir.
- İnsan tabiatının o nesneye meyletmesi.
- İhtiyaç esnasında kullanmak için biriktirilebilmesi.
Buna göre, kişinin bevli gibi insan tabiatının meyletmediği şeyler biriktirilebilse dahi mal sayılmazlar. Fakat tarlalarda ekin için kullanılan hayvan gübresi maldır. Zira insan tabiatının meyletmesi ile kastedilen; faydalanmak için bir nesneye malik olmayı istemektir.
İnsan sütü, kanı ve uzuvları mal sayılmazlar. Çünkü bunlarla faydalanmanın meşruiyeti zarurete binaendir. Süt, hüküm itibarıyla ete tabidir. İnsan ise eti yenmeyen bir canlıdır.
Buna göre insan sütü mal olmaz. Dolayısıyla insan eti, sütü ve azalarının (zaruretten kullanımı caiz olsa da) satışı caiz değildir.
Özet olarak; mal kendisinden faydalanılması ve biriktirilmesi mümkün olan her şeye denir. Bir şeyde iki özellik ağır basmadıkça ona mal denmez; biriktirilme ve mutad bir şekilde faydalanma imkânı.
Şafiî, Mâliki ve Hanbelîlere göre, menfaat sağlayan bütün varlıklar maldır. Onlara göre, malın mal olması için, bizatihi biriktirilir olması gerekli değildir. Belki aslı ve kaynağı bakımından biriktirilme imkânının bulunması kâfidir. (Hanefî Mezhebine Göre Mal-Mülk-Akit Ve Ehliyet Nazariyesine Giriş, s. 7)