İlaç Kullanan Oruç Tutmalı mı? İlaç Kullanana Oruç Farz mı?
Ramazan ayına kavuşmanın mutluluğunu yaşadığımız şu günlerde siz değerli takipçilerimizin İlaç Kullanan Oruç Tutmalı mı? ve İlaç Kullanana Oruç Farz mı? Şeklinde sorularına cevap vermek istiyoruz. Hayırlı Ramazanlar dileriz.
Hasta Oruç Tutmalı mı? İlaç Kullanan Oruç Tutmalı mı?
Öncelikle hasta oruç tutmalı mı sorusuna cevap vermek istiyoruz.Hastalığın ve seferin oruç tutmamaya bir ruhsat olmasının delili şu ayeti kerimedir:
“Sizden her kim hasta yahut yolcu olursa (tutamadığı günler kadar) diğer günlerde kaza eder.” (Bakara Sûresi: 184)
İmam Muhammed el-Camius-Sağir kitabında şöyle der: Oruç tutmamaya ruhsat olan hastalık, oruç tutulması durumunda artma ihtimali bulunan hastalıktır. Böyle bir hastalık sebebiyle oruç tutulmayabilir. Hatta bu halde iken tutulması durumunda ölüm veya bir aza kaybına sebep olacaksa oruç tutmamak vacip olur. Zira bile bile kişinin kendini tehlikeye atması caiz değildir. Bu durumda Allah hakkı olan vucubu yerine getirmek için tehlikeye girmiştir denilemeyecektir. Çünkü bu durumda oruç tutmak zaten vacip değildir.
Allah Teâla şöyle buyuruyor:
“Ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın.” (Bakara Sûresi: 195)
İmam el-Kerhi, Muhtasar adlı kitabında bu konuya dair şöyle demiştir:
Orucun tutulmamasını mübah kılan hastalık; ölümle sonuçlanacak veya hastalığın artmasına sebep olacak veya yeni bir hastalığın doğmasına sebebiyet verecek hastalıktır. Bu durumda olan kişiler oruç tutmazlar. (Alâuddin Ebû Bekr el-Kâsânî, Bedâyiu’s-Sanâi’ fî Tertibi’ş-Şerâi)
İmam ez-Zeylai et-Tebyinü’l-Hakaik adlı eserinde şöyle demiştir:
Bir hastalığın oruç tutmamaya ruhsat olduğunu anlamanın yolu iki şeyden biridir:
- Kişinin kendisinin zannına göre oruç tutarsa hastalığının artacağından ya da helak olacağından korkması.
- Müslüman ve işini iyi bilen bir doktorun hastanın oruç tutmaması gerektiğini söylemesi. Sağlıklı olup ta oruç tutması durumunda hasta olacağını zanneden kişinin de orucu tutmayıp daha sonra kaza etme ruhsatı vardır. Ancak İmam el-Merginani sağlıklı kişinin hasta olma korkusu oruç tutmamaya ruhsat olmaz demiştir. Zannımızca uygun olan da budur. Zira kişi kendini bir iki gün denemelidir. Allah en doğruyu bilendir.
Ayrıca İmam el-Kâsânî, Bedâyiu’s-Sanâi’ kitabında şiddetli açlık ve susuzluk sebebiyle ölüm tehlikesinin bulunduğu hallerde de sanki ölüm tehlikesi bulunan bir hastalıkta olduğu gibi oruç terk etme ruhsatının olduğunu beyan etmiştir.
Hastalık veya sefer sebebiyle oruç tutmayan kişinin, sıhhatine kavuşması muhtemel ise iyileşince, tutmadığı günleri kaza eder. Keza yolcu olan kişi de vatanına dönünce kaza etmelidir.
Eğer iyileşmesi muhtemel değilse veya oruç tutamayacak derece de yaşlı ise kaza etmesi gerekmese de Hanefi mezhebine göre tutmadığı günler için fidye vermesi veya varislerine fidye vermeleri için vasiyette bulunması gerekir. Bu fetva istihsanın gereği olup kıyasa göre Maliki’lerin de dediği gibi fidye vermesine gerek yoktur.
Hanefiler delil olarak şu ayeti kerimeyi getirmişlerdir:
“(İhtiyarlık veya şifa umudu kalmamış hastalık gibi devamlı mazereti olup da) oruç tutmaya güçleri yetmeyenlere bir fakiri doyuracak fidye gerekir. (Bakara Sûresi: 184. Bu ayetin tefsiriyle ilgili farklı görüşler vardır. Verdiğimiz mana diğer kıraatleri dikkate alarak “la” takdir edilmiş olarak verilen manadır.)
Ayrıca iyileştiğinde veya seferden döndüğünde kaza etmeyip daha sonra yaşlılık veya iyileşme ihtimali olmayan bir hastalığa yakalanması sebebiyle kaza edecek gücü olmaması durumunda da fidye vermesi gerekir. Zira sağlığında kaza etmediği oruçlar zimmetinde borç olarak duruyordur.
Bunların güne gün kazası da mümkün değildir. Şu halde fidye verilerek kaza edilmesi gerekli olmuştur. Hastalığı devam etme esnasında ya da sefer esnasında vefat etse üzerine kaza da fitre de vacip olmaz. (Fahruddin Osman b. Ali ez-Zeyla’î, Tebyinu’l Hakâik)
Bu yazımızda ilaç kullanan oruç tutmalı mı ve hasta olana oruç farz mı şeklinde takipçilerimizin kafasında yer alan sorulara yanıt aradık.
