Velîyy, işleri düzenleyen, yöneten, idare eden, yardım eden ve destek verendir. Velîyy ismi Kur’ân’da şöyle geçer: “O, Velî’dir, Hamîd’dir.” (Şûrâ s. 8) Yine Kur’ân-ı Kerim’de Hakk Te‘âlâ Hazretleri, “Allâh, îmân edenlerin dostudur. Onları karanlıklardan aydınlığa çıkarır. Kâfirlerin velileri ise tâğûttur. (O da) onları aydınlıktan karanlıklara sürükleyip çıkarır. Onlar cehennemliklerdir. Orada ebedî kalırlar.” (Bakara s. 257) buyurmaktadır.
Cenâb-ı Hakk, kendisinden yardım ve destek beklenendir. Allâh (c.c.) gerçek mülk sahibi olduğu için kulun, O (c.c.)’a sığınmaktan başka çaresi yoktur. Zira köle, ancak sahibinden yardım bekler.
Cenâb-ı Hakk, dostlarına yardım eder; dîn düşmanlarını kahr-ü perişan eder. Allâh (c.c.) buyurmuştur: “Allâh îmân edenlerin velisidir.” (Bakara s. 57) Yine buyurmuştur: “Allâh şüphesiz îmân edenlerin velisidir, kâfirlere gelince hakikaten onların velisi yoktur.” (Muhammed s. 11).
Kullardan veli olan o kişidir ki; Allâh (c.c.)’u ve onun dostlarını sever, Allâh (c.c.)’un emirlerini tutar, kullarına yardım eder, düşmanları ile mücadele eder.
Şeytân ve nefis hiç şüphe yok ki Allâh (c.c.)’un düşmanlarındandır. Onlarla çarpışmak; onların sırtını yere getirmek lâzımdır. Çünkü her kim onlarla çarpışıp da Allâh (c.c.)’un emrini yerine getirmek suretiyle Allâh (c.c.)’a yardım ederse, Allâh dostları ile dost, düşmanları ile de düşman olursa, işte o kimse, Allâh (c.c.)’ün veli kullarından olmuş olur. Hadîs-i şerîfte şöyle buyurulmuştur: “Allâh (c.c.) için dost olan kimseyi, Allâhü Te‘âlâ, cennette hiçbir ameliyle ulaşamayacağı yüksek dereceye yükseltir.” (İ. Ebi’d-dünya)
Her kim Cuma günü bin kere “Ya Allâh” derse arzusu yerine gelir. Hanımı, kendisine itaat etmeyen koca, her evine girip çıktıkça “Ya Veliyy” derse hanımının bu kötü huyunu düzelterek kendisine itaat etmesinde muvaffak olur.
(İmâm-ı Gazâlî, Esmâü’l Hüsnâ, 154-155.s.)