Velîyy, işleri düzenleyen, yöneten, idare eden, yardım eden ve destek verendir. Velîyy ismi Kur’ân’da şöyle geçer: “O, Velî’dir, Hamîd’dir.” (Şûrâ s. 8) Yine Kur’ân-ı Kerim’de Hakk Te‘âlâ Hazretleri, “Allâh, îmân edenlerin dostudur. Onları karanlıklardan aydınlığa çıkarır. Kâfirlerin velileri ise tâğûttur. (O da) onları aydınlıktan karanlıklara sü­rükleyip çıkarır. Onlar cehennemliklerdir. Orada ebedî kalırlar.” (Bakara s. 257) buyurmaktadır.
Cenâb-ı Hakk, kendisinden yardım ve destek bekle­nendir. Allâh (c.c.) gerçek mülk sahibi olduğu için kulun, O (c.c.)’a sığınmaktan başka çaresi yoktur. Zira köle, ancak sahibinden yardım bekler.
Cenâb-ı Hakk, dostlarına yardım eder; dîn düşmanlarını kahr-ü perişan eder. Allâh (c.c.) buyurmuştur: “Allâh îmân edenlerin velisidir.” (Bakara s. 57) Yine buyurmuştur: “Allâh şüphesiz îmân edenlerin velisidir, kâfirlere gelince haki­katen onların velisi yoktur.” (Muhammed s. 11).
Kullardan veli olan o kişidir ki; Allâh (c.c.)’u ve onun dost­larını sever, Allâh (c.c.)’un emirlerini tutar, kullarına yardım eder, düşmanları ile mücadele eder.
Şeytân ve nefis hiç şüphe yok ki Allâh (c.c.)’un düşman­larındandır. Onlarla çarpışmak; onların sırtını yere getirmek lâzımdır. Çünkü her kim onlarla çarpışıp da Allâh (c.c.)’un emrini yerine getirmek suretiyle Allâh (c.c.)’a yardım eder­se, Allâh dostları ile dost, düşmanları ile de düşman olur­sa, işte o kimse, Allâh (c.c.)’ün veli kullarından olmuş olur. Hadîs-i şerîfte şöyle buyurulmuştur: “Allâh (c.c.) için dost olan kimseyi, Allâhü Te‘âlâ, cennette hiçbir ameliyle ulaşamayacağı yüksek dereceye yükseltir.” (İ. Ebi’d-dünya)
Her kim Cuma günü bin kere “Ya Allâh” derse arzusu ye­rine gelir. Hanımı, kendisine itaat etmeyen koca, her evine girip çıktıkça “Ya Veliyy” derse hanımının bu kötü huyunu düzelterek kendisine itaat etmesinde muvaffak olur.
(İmâm-ı Gazâlî, Esmâü’l Hüsnâ, 154-155.s.)